De terugval van de bouwsector in 2023 viel achteraf gezien mee. De terugval die we al eerdere verwachtten, is vooruitgeschoven. 2024 zal duidelijk mindere resultaten laten zien. Bedrijven krijgen minder opdrachten binnen en lopende opdrachten worden steeds vaker uitgesteld. Mogelijk dat de tweede helft van het jaar iets van herstel laat zien. De rente die op hoger niveau stabiliseert helpt niet mee. Dat geldt ook voor de loonindexatie van 2023. Verder werken wettelijke maatregelen van de overheid (zoals gedeeltelijke afschaffing lager btw-tarief) negatief uit. En ook stabiliseren de prijzen van bouwmaterialen op een relatief hoog niveau.
Bouwbedrijven hebben de grootste moeite om winstgevend te werken. Bijna de helft moet genoegen nemen met een break-evenresultaat. Ook de orderboeken zijn matig gevuld. 4 van de 10 bouwbedrijven voorspellen dat 2024 slechter uitpakt dan 2023. 2 van de 3 bouwbedrijven voorziet een daling in het werkvolume, vooral voor de bouw van nieuwe huizen. Bij woningbouwers en ruwbouwaannemers loopt dat zelfs op tot 9 op 10. Zo blijkt uit cijfers van Bouwunie. Vooral de nieuwbouw zit in de hoek waar de klappen vallen.
Belangrijkste aandachtspunten bouwsector
1. Aantal vergunning daalt
Het aantal bouwvergunningen dat in de eerste tien maanden van 2023 is verleend daalde met 13%. Die trend zet door. Fabrikanten van bouwmaterialen hebben daarom hun productie teruggeschroefd. De productie van bouwmaterialen zoals beton, cement en bakstenen lag eind 2023 bijna een kwart lager dan begin 2022.
2. Faillissementen
De faillissementscijfers stijgen fors in de volle breedte, maar de bouw is de zwaarst getroffen sector. Vorig jaar gingen er in België in meer dan 10.000 bedrijven failliet waarvan ruim 2.000 in de bouw. In de eerste twee maanden van 2024 gingen bijna 500 bouwbedrijven failliet. Met de faillissementen gaan ook veel personele kwaliteiten verloren.
3. Afschaffing voordelig btw-tarief
De maatregel van de Belgische overheid om het voordelige btw-tarief van 6 procent voor sloop en wederopbouw voor niet-particuliere bouwers te schrappen, zet veel kwaad bloed. Grote projecten voor uitbreiding en vernieuwing van het sterk verouderde woningbestand worden hierdoor uitgesteld. De uitvoering van noodzakelijke duurzaamheidsmaatregelen wordt hierdoor vertraagd.
4. Renovatieplicht
Ook de wettelijke renovatieplicht werkt negatief uit. Wie een eengezinswoning of appartement met EPC-label E of F koopt, moet zijn pand binnen vijf jaar na aankoop naar label D opkrikken. Die tijdslimiet schrikt kopers af. Mensen die net genoeg geld hebben om een betaalbare woning te kopen, komen onder druk te staan omdat ze de woning niet stapsgewijs (gedurende een langere periode) mogen renoveren. De renovatiekosten voor de korte termijn zijn te hoog waardoor men afziet van de aanschaf.
5. Lagere energieprijzen remmen renovatiemarkt
De lagere energieprijzen beteken voor veel mensen goed nieuws, maar voor de installatiebranche en de renovatiemarkt pakt het negatief uit. Als energieprijzen dalen wordt de noodzaak minder om de energiezuinigheid van gebouwen te verbeteren.
6. Kosten bouwmaterialen blijven relatief hoog
Lagere energieprijzen zouden een gunstig effect op de prijs van energie-intensieve bouwmaterialen (vooral beton en cement) kunnen hebben. Maar dat blijkt nauwelijks het geval. De hoge kosten voor de noodzakelijk basismaterialen hiervoor en ook voor transport houden een aanzienlijke prijsdaling tegen. Een aantal andere bouwmaterialen, zoals hout en kunststof, daalden de afgelopen maanden wel maar liggen nog steeds fors hoger dan voor 2022.
7. Positieve factoren
- 85% van de woningen voldoet momenteel niet aan de energienormen voor 2050. Het aantal renovaties moet worden verviervoudigd om de klimaatdoelstellingen tegen 2050 te halen.
- Verouderde openbare infrastructuur (zoals snelwegen, spoorwegen, etc.) is komend decennium toe aan grondige renovatie.
- 2024 is een verkiezingsjaar (federale en regionale verkiezingen, gemeenteraads- en districtsraadsverkiezingen). Traditioneel zijn dat jaren met een toename van het aantal openbare infrastructuurprojecten.
Toekomst & belangrijkste trends in de bouwsector
Een diepe terugval van de bouw is niet aan de orde. Daarvoor wordt de sector voldoende gestut door trends als aanhoudend woningtekort, de grote renovatieopgave en de energietransitie. Al zijn er natuurlijk altijd externe omstandigheden die roet in het eten kunnen gooien. Denk aan Oekraïne en de daarmee verbonden internationale spanningen, stijgende inflatie en hogere rentes.
Op middellange termijn wordt een gematigde breedgedragen productiegroei verwacht. Zo blijft verduurzaming in alle sectoren voor extra groei zorgen. Ook de werkgelegenheid zal weer aantrekken.
Belangrijkste trends:
- Duurzaam bouwen
Komende jaren is er een groeiende vraag naar energiezuinige en milieuvriendelijke gebouwen.
- Digitalisering en bouwinformatiemodellering (BIM)
Door het gehele bouwproces digitaal te modelleren, verbetert samenwerking, efficiëntie en communicatie tussen bouwpartners.
- Prefabricage en modulaire bouw
Het vooraf fabriceren van bouwcomponenten in de fabriek biedt voordelen als snellere bouwtijd, minder faalkosten, minder afval en verbeterde kwaliteitscontrole.
- Renovatie en herbestemming
Mede vanwege duurzaamheid is er komende jaren een groeiende aandacht voor renovatie en herbestemming van bestaande gebouwen in plaats van nieuwbouw.
- Circulariteit
Minimaliseren van afval en het maximaliseren van het hergebruik van materialen.
- Innovatieve technologieën
Technologische ontwikkelingen zoals 3D-printen, robotica, drones en slimme bouwtechnieken vergroten de efficiëntie, veiligheid en productiviteit in de bouwsector.
Betaalgedrag verslechtert
Uit eigen onderzoek van onze researchafdeling blijkt dat wereldwijd bedrijven hun facturen steeds later betalen. Dat speelt ook in Europa en België. Dat heeft alles te maken met de algehele economische teruggang zoals we die ook in de bouw terugzien. Hogere bedrijfs- en financieringskosten spelen ook mee. Die latere betaling is voor veel bedrijven uitermate lastig. Werkkapitaal komt hierdoor onder druk te staan. Bouwbedrijven brengen elkaar zo in de problemen. Met als logisch gevolg dat de kans op wanbetaling en faillissementen toeneemt. Ook gezonde bedrijven kunnen hierdoor geraakt worden. Een grote onbetaalde factuur is een nachtmerrie voor veel ondernemers. Onze onderzoekers waarschuwen expliciet voor de toename van faillissementen in de bouwsector.
Hoe kunnen bouwbedrijven zichzelf beschermen?
De sterke toename van faillissementen in de Belgische bouwsector is voor bouwondernemers een belangrijk alarmsignaal. De kans neemt toe dat ze met onbetaalde facturen blijven zitten. Die klap kan hard aankomen. De gevolgen zijn op te vangen met een kredietverzekering. We hebben voor elk type bedrijf een oplossing. Of een factuur wel of niet wordt betaald is geen zorg meer, bedrijven zijn met onze kredietverzekering zeker van hun geld. Dat biedt veiligheid en haalt onrust weg. Wij nemen het debiteurenrisico over van het bedrijf. Betalen klanten niet? Dan stellen wij het getroffen bedrijf schadeloos. Daarnaast bieden we bedrijven die bij ons een kredietverzekering afsluiten informatie over de kredietwaardigheid van hun (mogelijke) klanten. Op dagbasis analyseren wij de financiële situatie van klanten en prospects.
